İhracat Nedir?

İhracat Nedir sorusu için; İhracat, bir ülkede üretilen veya farklı ülkeden alınan malların başka ülkelere satılması anlamına gelen bir uygulamadır cevabını verebiliriz. Yurt dışına satış anlamından “dış satım” kavramı olarak da karşımıza çıkar. Dış satım, bir ülkenin ekonomisi için çok önemlidir. Döviz girdisinin en büyük kaynağıdır ve dış ticaretin fazla olması, bir ülke için çok olumlu etkilere sahiptir.

Modern ekonomilerde ihracat, geniş bir paydaya sahiptir. Nitekim insanlara ve firmalara hizmetleri ya da ürünleri için ihracat üzerinden pazar sağlanır. Böylece şirketler veya kişiler, var olan pazarlarda ürünlerini ya da hizmetlerini satar. Malların satılmasıyla mevcut pazar genişletilebilir. Böylece kâr artar ve küresel pazar payı da elde edilir.

İhracatın fazla olmasıyla ülke ekonomisi gelişmeye başlar. Bu da insanların daha rahat ve huzurlu bir hayat yaşaması için önemlidir. Ancak, ekonomi terminolojisinde önemli bir dinamiğe sahip başka bir terim daha var: İthalat.

Gelin, öncelikle ithalat kavramının ne olduğuna ve ülke için nelere sebep olabileceğine değinelim. Akabinde ekonominin mihenk taşı ihracat ve ithalat kavramlarını daha geniş bir ölçekte inceleyelim. Hazırsanız, ilk konumuzla başlayalım: İthalat nedir?

İhracatın Önemi Nedir?

İhracatın bir ülke için önemi çok büyüktür. Çünkü firmaların büyümesini ve aralarındaki rekabetin artmasını sağlar. İhracatın genel olarak avantajlarını ise aşağıdaki şekilde sıralamamız mümkündür:

• Dünya pazarlarında pay elde edilmesi sağlanır.
• Ülkede istihdam artar.
• Pazar payı genişler.
• Dış ticaret açığı kapanır.
• Ülkede rekabet artar.
• İç pazarlardaki ürünlerin dış pazara girişi sağlanır.
• İç pazarda yaşanan durgunluk azalır ve hareketlilik başlar.
• Bulunan malların kullanılmaması durumunda ihracat sayesinde üretim artar.

Tüm bunlardan dolayı ihracatın artmasıyla ekonomide de gelişmeler görülür. Pazarın sınırlı bir alanda kalmaması da üretimin artmasına neden olur. Ayrıca ürünlerin yaşam döngüsü de genişler. Bu demektir ki, bir malın veya hizmetin iç pazarda rağbeti yoksa diğer bölgelerdeki pazarlara gitmesi sağlanır.

Kısacası, uluslararası müşterilerin yerel bir alıcıdan çok daha fazla sipariş vermesi muhtemeldir. Bu da firmanın kârını arttırmasını sağlar. Yine, ihracat desteklenir ve koşulları sağlayan firmalar, Ticaret Bakanlığı Destekleri’nden yararlanabilir. Bunlar; fuar katılım, tasarım, marka ve tanıtım gibi daha birçok desteği kapsar.

İhracat Çeşitleri Nelerdir?

Dış ticaret terimleri içinde bulunan ihracatın çeşitleri vardır. İhracat, ülkeler ve ülkelerin görev verdiği firmalar tarafından yapılır. Böylece bir ürünün veya hizmetin nasıl ihraç edildiği belirlenir. Bu nedenle ihraç ediliş şekline göre farklı türler oraya çıkar. Bunları detaylı şekilde kaleme alarak ihracatın hangi çeşitleri olduğuna bakacağız.

Ön İzne Bağlı İhracat

İhraç edilecek olan ürünlerin kanunlar çerçevesinde belli bir makamın iznine tabi tutulmasıdır. Uluslararası kanunlar ve anlaşmalar ile anlaşma yapılan tüm ülkelere uygulanan türdür. 1992 yılında oluşturulan bu ihraç modeli ile bir kontrol sağlanır. Bu mallar içinde uyuşturucu madde, mühimmat, silah, haşhaş gibi ürünler de vardır.

Konsiye İhracat

Söz konusu ihracat türü olduğunda “Konsiye ne demek?” sorusu sıkça karşımıza çıkar. Bir satıcının, başka bir satıcıyla mallarının ederini sattıktan sonra almak üzere yaptığı satış işlemine denmektedir. Yani, bir firmanın ya da işletmenin belirlediği fiyatla satılmak üzere diğer işletmelere gönderilmesidir.

Konsiye malın satışında üçlü ilişki söz konusudur: Konsinyör, malı satan kişi ve konsiye malı alan. Bu işlemde, mal öncelikle satıcıya bir bedel almadan verilir. Belirlenen fiyatla ürünler satıldığında malının bedeli ödenir. Ürünleri, konsiye olarak satan taraf, satıştan elde edilen gelirin bir kısmını sabit oranlı ücret ya da komisyon olarak alır.

Bedelsiz İhracat

Bedelsiz ihracat, birçok ülkede en fazla uygulanan türlerden biridir. Karşılığında bir döviz girdisi olmayan ihracata bedelsiz ihracat denir. İzne tabi olan veya yasak olan ürünler ya da canlılar için geçerli değildir. Ayrıca bedelsiz ihracatın yapılması için izin alınması gerekmektedir. Bedelsiz olarak ihraç edilebilecek mallardan bazıları ise aşağıdaki gibidir:

• İhraç edilmiş ürünlerin garanti kapsamındaki yedek parçaları, servis ürünleri
• Tanıtım ve reklam amaçlı kullanılabilen ürünler
• Yabancı uyruklu vatandaşların kendi ülkelerine götürecekleri mallar
• Bir proje veya görev için üniversite ve belediyelerin göndermiş olduğu ürünler
• Doğal afetler için yardım amaçlı gönderilen malzemeler

Bedelsiz ihracatın izni, bu mal ve malzemeler kapsamında, İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği tarafından verilmektedir.

Kayda Bağlı İhracat

“Kayda bağlı ihracat nedir?” ihracat yapmak isteyen firmalarca araştırılan sorulardan bir diğeridir. Bu ihracat türü, İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği tarafından kayda alınmak suretiyle yapılan ihracatlardır. İhracat Gümrük Bakanlığı Müsteşarlığının yayınladığı tebliğe göre belirtilen malların öncelikle İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğine kayıt ettirilmesi gerekir.

İşlemin ardından gümrük idarelerine göndermeleri gerekir. Bu süre otuz gün olarak karşımıza çıkıyor. Kayda bağlı ihracatta da lületaşı, meyan kökü, orijinal bağırsak, zeytin, büyükbaş hayvan gibi pek çok ürün ve canlı ihraç edilir. Ayrıca Birleşmiş Milletler kararı doğrultusunda ekonomik yaptırımı olan ülkelere yapılan ihracatlar da kayda bağlıdır.

İthal Edilmiş Malın İhracı

İhracata konu olan ürünlerin o ülke içinde üretilmesi şartı yoktur. İhraç edebilmek için ithal edilen ürünler de kullanılabilir. Birçok ülke tarafından yapılmasının yanında nasıl uygulanması gerektiği de önemlidir. İthal edilmiş, vergileri ödenmiş bir ürünün değerlendirilerek ya da işlenerek tekrar ihraç edilmesidir. Yine, bu türde belirli kanunlar çerçevesinde gerçekleştirilir.

Özellik Arz Etmeyen İhracat

Bazı ürünler, güvenlik açısından risk oluşturduğundan veya hayvan hakları için özel izne ihtiyacı vardır. Fakat birtakım ürünler için herhangi bir izin gerekmez. Bu gibi malların ihracında ve ithalatında sorun olmaz ve normal prosedürlerin işlenmesi yeterlidir. Yani, ihracatçı birliğine onaylatılan belgelerin gümrük müdürlüğüne verilmesi kâfi olacaktır.

Dolaylı İhracat

İhracatın en az riskli olan türü dolaylı ihracattır. Bu nedenle çok fazla tercih edilir. Eğer bu ihracat türü uygulanacaksa hız, maliyet ve denetim gibi konuların önceden araştırılması önerilir. Tüm bunlardan dolayı “Dolaylı ihracat nedir?” sorusu da sıkça araştırılmaktadır. Dolaylı ihracat, tek başına dış satış yapamayan firmaların mallarını dış firmalarla satımını sağlamasıdır.

Bir işletmenin kaynakları artmaya başladıkça ihracata yönelmesi de mümkün olacaktır. Bazı kaynaklara göre iç ve dış ihraç, bu türde aynıdır. Genel olarak iç ihracatlar da dağıtım kanalları arasında ihracat brokerleri, yerleşik dış alıcılar, ihracat tüccarları ve yönetim işletmeleri vardır. Dış ihraç da ise dağıtıcılar, satış temsilcileri, ülke dışı satış şubeleri gibi etmenler yer alır.

Fiili İhracat

İhracat ile ülkeler ekonomik açıdan ilerlemeye başlar. Burada da fiili ihracat, oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Gümrük kanunları çerçevesinde malların kontrolleri yapılarak yüklenip ihraç edilmesine fiili ihracat denir. Dışsatımın bu türünde öncelikle sipariş alınır ve ön görüşmeler yapılır. Ardından malın üretimi ve teslimi yapılır. Kısacası, önemli prosedür gerektiren ihracattır.

Yeniden İhracat

Birçok sömürge ülkesinde olduğu gibi hammadde farklı ülkelerden alınır ve tamiri, bakımı yapılarak ihraç edilir. Yeniden ihraç, ithal edilen mallara herhangi bir işlem yapılmadan da gerçekleştirilebilir. Bu dış satış türünde firmalar, düşük yatırımlar yaparak büyük kazançlar sağlayabilir. Aynı zamanda çeşitli resmi kontrollere tabidir.

Geçici İhracat

Geçici ihracat, bir ülkeye gönderilen malın değişikliğe uğramadan belli bir süre sonra tekrar geri dönmesidir. Belirli bir süre içerisinde gerçekleşir. Ayrıca geçici ihraç için aşağıdaki malzemeler daha çok kullanılmaktadır:

• Taşıtlar: Ülkeden geçici ihracat yapan bir taşıt, sadece üç yıl yurt dışında kalabilir.
• Ticari olmayan eşyalar: Ticari değeri olmayan eşyalarında üç yıl içinde ülkeye dönmesi gerekir.
• Sergi malzemeleri: Yurt dışında sergi ve fuarlar için kullanılacak ürünler belirli süre içinde ülkeye tekrar gelmelidir.

Bunlar dışında sinema için kullanılacak ses bantları gibi eşyalar da sadece üç yıl boyunca yurt dışında kalabilir. Ülkeye bu süre boyunca gelmeyen mallar için de bakanlık tarafından para cezası verilir.

Kredili İhracat

Kredili dışsatımda, ödeme süresini ve planını, mal cinsini içeren satış sözleşmesinin Türkçe tercümesiyle ihracatçı birliklere verilmesidir. Böylece müsteşarlık tarafından bir görüş alınır. Belirlenen esaslar doğrultusunda da ihracat talepleri uygun görülürse onaylanır. Ödeme için genel olarak dayanıksız mallar için 2 yıl diğerleri içinse 5 yıllık bir süreç belirlenir.

Kati İhracat

Birçok ihracat için belirli sözleşmeler yapılır ve firmaların bunlara uygun olarak hareket etmesi beklenir. Kati dış satış da böyle bir ihracat türüdür. Belli bir döviz karşılığında ürünlerin yurt dışına pazarlanmasına kati ihraç denir. Burada bir ticari anlaşma ve döviz olması zorunludur. Yani, malın kesin olarak satılması söz konusudur.

Bedelli İhracat

Bedelli ihraç, bedelsiz olanın aksine belli bir dövizle yapılan ihracat şeklidir. Bu uygulama için devlet veya firmalar farklı devletlerle ve ithalat şirketleriyle sözleşme imzalar. Böylece anlaştıkları malları gümrükten gönderirler. Ayrıca bedelli ihracat, kati, kredili veya dolaylı gibi birçok dışsatım türünü içerebilir. Ülkenin dış ticaret çalışmalarında en büyük döviz kaynaklarından biridir.

Serbest İhracat

İhracatla ilgilenen şirketlerin en çok yaptıkları türdür. Serbest ihracat, bir ülkenin sınırları içinde bulunan fakat gümrük sınırları dışında kalan ve şirketlerin rekabet halinde pazara girmesini sağlayan ihraçtır. Yani, mallar serbest bölgeye gümrük görevlileri tarafından kontrol edilmeden girebilir. Böylece üretim ve ihracatta bir artış sağlanması amaçlanır.

Korumalı İhracat

Bu ihracatın tanımı, satımı gerçekleştiren devlet veya özel firmanın belli bir koruma altına aldıkları malların satışıdır. Yani, ülke kaynakları koruma altına alınarak ihracatın gerçekleştirilmesidir. Ayrıca uluslararası piyasada ucuza alınan mallar için bir kota belirlenir. Bu kota ile satışı yapılan mallar, korumalı ihracat kapsamındadır. Her ülke de kendi kaynaklarını korumak adına mallarına kota koyar.

Ticari Kiralama Yoluyla İhracat

Kiracı bir firma veya kuruluşla yapılacak olan sözleşme ve başvuru formu ile ihracatçı birliğine müracaat edilmesiyle başlayan süreçtir. Ticari kiralama yoluyla yapılan ihracatlar için malın cinsi, değeri ve kira süresi bulunmalıdır. Başvurular ihracatçı birlikler tarafından karşılıklı olarak kabul edilir ve süreç işlemeye başlar.

Transit İhracat

Vergi ve harçlardan muaf olduğundan dolayı “Transit pazarlama nedir?” sorusu çok fazla sorulur. Bu dış ticaret türü, malların farklı ülkelere ihraç edilirken hiçbir değişiklik yapılmamasıdır. Mallar, gümrüğe gelir ve ülkeye giriş yapmadan direkt olarak farklı bir ülkeye ihraç edilir. Ayrıca transit ihracatta sadece malzemeler için aldığı fatura ve ithal edeceği fatura örneği gümrüğe verilir.

E-İhracat

E-İhracat, E-ticaret sektöründe önem arz eden başlıklar arasında gelmektedir. Günümüzde birçok işlemin dijital ortamda yapılması, ihracatın da elektronik ortama taşınmasına neden olmuştur. Bu da “E-İhracat nedir?” sorusunun sıkça sorulmasını sağlamıştır.  E-ihracat için E-Ticaret Gümrük Beyannamesi’ne bakılmalıdır. Çünkü bu platform üzerinde tüm ticaretler çok kolay yapılabilir. İhracatı yapılmak istenen her ürün burada tüm dünyaya gösterilir ve anlaşılan kargolarla mallar gönderilir. E-ihracat konusunda profesyonel destek almak için e-ticaret danışmanlık ajansı ile çalışabilirsiniz.

İhracat Nasıl Yapılır?

Dünya üzerinde birçok ülke karşılıklı olarak dış ticaret faaliyetlerini yürütmektedir. İhracat için çeşitli belgelere ve gerçekleşmesi gereken prosedürlere ihtiyaç vardır. İhracatçı olmak için bir belgeye gerek olmasa da kuruluşlara üye olup kayıt yaptırıldıktan sonra ihracatçı olunabilir. Geri kalan aşamada ise müşterilerin bulunması gibi çalışmalar yapılır.

Müşterilerin bulunması için ihracat danışmanlık firmalarından, konsolosluktan veya internetten araştırmalar yapılabilir. Sipariş kesinleşince ise onaylanıp ihracata hazır hale gelinir. Gerekli olan ihracat belgeleri hazırlanır. Ürün ihraç edilirken malın ne kadar zamanda yurt içine gideceğinin takibi yapılır. Ayrıca ihracatçı olmak için gerekli belgeler de aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• İmza sirküleri (tüzel kişi)
• İmza beyannamesi (gerçek kişi)
• Faaliyet belgesi (tüzel kişi)
• Ticaret sicil gazetesi (tüzel kişi)
• Vergi mükellefiyet yazısı (tüzel kişi)
• Yetkililerin kimlik fotokopisi

Belgelerin tamamlanmasının ardından gerekli araştırmalar yapılmalıdır. Bunlar arasında nakliye bilgi çeşitleri, hedef pazarın rekabet analizi, arz-talep ilişkisi vardır. Özellikle lojistik ihraç alanında oldukça dikkat edilmesi gereken konulardan biridir.

Lojistik Nedir?

Dış ticaretle uğraşanlar, “Lojistik nedir?” sorusunu sıklıkla sormaktadır. Genel tanımıyla lojistik, ürün ve hizmetin ihtiyaç duyulan yere istenen zamanda gitmesi için kullanılan araçlardır. Herhangi bir pazarlama ve üretim organizasyonun da lojistik desteği olmak zorundadır. Aksi takdirde istediği gibi bir başarı elde etmesi çok zordur.

Tabii ki, lojistik beraberinde bazı terimleri de getirmektedir. İhracatla uğraşan firmaların bunlara aşina olması gerekir. Dış ticaret alanında lojistik terimleri oldukça geniştir. Bu nedenle profesyonel kişilerle çalışılması gerekir. Bir ihracatçı, yapılan araştırmalarla, sağladığı lojistikle ve planlamalarıyla çok daha başarılı olabilir. Böylece kendi kazancının yanı sıra ülke ekonomisine de katkıda bulunmaya devam eder.

Serbest Mallar Nedir?

İhracatın önemli kavramlarından biri de serbest mallardır. Bu nedenle ihracata yeni başlayan birçok kişi, “Serbest mallar nedir?” araştırması yapar. Genel olarak bu kavram, bir çaba sarf etmeden doğadan elde edilen mallardır. Hava ve güneş ışınları serbest mallara örnek olarak gösterilebilir. Hem tüm insanlara kadar yeter hem de maliyeti yoktur.

Serbest malların fırsat maliyeti sıfır olarak görülür. Ancak ekonomik mallar, insanın bir uğraşı sonucu ortaya çıkar. Bazen serbest mallar da ekonomik mala dönüşebilir. Örneğin, yeryüzünde bulunan su kaynağı normal de serbest mal olarak karşımıza çıkar. Ancak bir şirketin gelip suyu, pet şişelere doldurup satması, suyun ekonomik mala dönüştüğünü gösterir.

İhracat Fazlası Nedir?

Peki, gelelim bir diğer önemli soruya: İhracat fazlası ne demek? İhraç fazlası, bir ürünün dışsatım amacıyla üretilip çeşitli nedenlerden dolayı üreticinin elinde kalmasıdır. Herhangi bir ürün için bu durum yaşanabilir. Ancak ülkemizde genel olarak tekstil sektöründe yaşanmaktadır. Bunun temel nedeni, dünyaca ünlü firmaların düşük üretim maliyeti, ucuz iş gücü gibi nedenlerden dolayı Türkiye’de üretim yapmasından kaynaklıdır.

Nedeni ne olursa olsun elde kalan ihraç fazlası ürünler atılmaz. Bu problemi çözmek için firmalar çeşitli yollar arar. Genellikle ürünlerini toptan satışa çıkarırlar. Toptancılar da ürünleri alırlar ve direkt olarak tüketicilerle buluştururlar. Fiyatlarının daha uygun olmasından dolayı da birçok kişi, bu ürünleri alır.

İhracatta Gümrük İşlemleri

Bir firma, ihracat yapabilmek için gümrüğe sunması gereken birkaç belge vardır. Fatura, gümrük beyannamesi, çek listesi gibi belgeler, bunlardan bazılarıdır. Gümrüğe gitmeden önce firmanın bir lojistik yani nakliye firmasıyla anlaşması gerekir. Aracın plakası alınır, dışsatım için fatura kesilir, gümrük beyannamesi hazırlatılır ve makbuzu alınır. Son olarak, menşei şahadetname düzenleyerek TSO’ya onaylatılması gerekir.

Malın gideceği ülkeden de belge ve onay alınır ve ürün, ihracata hazır hale gelir. Mal, gümrüğe kabul edildiğinde gümrük işlemleri de başlamış olur. Tüm belgeler, gümrüğe sunulur ve burada tekrar kontrol edilir. Her koşulun doğru bir şekilde işlediği tespit edildiğinde mallar, araca yüklenir. Bu sırada malın nasıl ambalajlandığına kadar birçok kontrol gerçekleşir. Sonunda ihraç ürünleri gümrükten çıkar.

İhracat Sözleşmesi Nedir?

İhracatın en önemli unsurlarından biri de yapılan sözleşmelerdir. Hazırlanan belgelerde hem ihracatçı hem de ithalatçı için gerekli yükümlülükler bulunur. İhracat, tamamen başlamadan bu sözleşmeler ortak hazırlanmalı ve imzalanmalıdır. Özellikle satın alınacak mal, nasıl ambalajlanacağı gibi gerekli bilgiler bu sözleşmelerde açıklanır.

Ayrıca bazı firmalar, aralarında sözleşmeye uyulmadığı takdirde yaptırımlar uygulanmasına dair madde de ekleyebilirler. “İhracatta yaptırımlar nelerdir?” diye sorulması gerekirse en basitinden para cezası örneği verilebilir. Ayrıca hazırlanan sözleşmeler kesinlikle ticaret hukukuna aykırı olamaz. İhraç süresi boyunca da yazılan hükümlerin hepsi geçerliğini korur.

İhracatta Kullanılan Belgeler

Dış satış süresince ihracatçı ve ithalatçı firmalar arasında bazı belgeler talep edilir. Bunlar içinde ihracatta kullanılan belgeler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Gümrük beyannamesi
• Menşe şahadetnamesi
• Tedarikçi beyanı
• Dolaşım belgesi
• Kontrol belgesi
• Menşe belgesi
• Hasat belgesi
• Ticari kalite belgesi
• Sanayi sicil belgesi
• Analiz belgesi
• Çeki belgesi
• Taşıma belgesi
• Tır karnesi
• Fatura

Tüm bu belgelerin yanı sıra firmaların faaliyet alanlarıyla ilgili belgelere de ihtiyaç duyuluyor. Dış ticaret yapmak için bir ihracat firması, yukarıdakileri eksiksiz tamamlamalıdır. Tabii, yapmak istediği dışsatımın türüne göre belge talebinde değişiklikler olabilir. Böyle bir durumda ihracatın çeşidine uygun olarak belgelerini toplamalı ve ona göre başlamadır. Aksi durumda cezalarla karşılaşma ihtimali olabilir.

Sonuç

Bu yazımızda kısaca ihracat nedir sorusuna değindik. İhracat, bir ülkenin ekonomisini daha iyi hale getirmesini sağlayan faaliyetlerin başında gelir. Bu nedenle ülkemizde dahil olmak üzere dünya üzerinde birçok destek sağlanır. Belgelerin eksik olmaması ve çeşitli prosedürlerin yerine getirilmesinden sonra herkes ihracatçı olabilir. Böylece seçilen ihracat türelerinden herhangi biriyle dış satış yapılabilir. Tek yapılması gereken gerekli bilgilerin detaylıca araştırılmasıdır.